Stórt reikistirni fundið

Auk reikistjarnanna ganga um sólu fjölmargir minni hnettir og efnisklumpar sem nefna mætti reikistirni. Lengi hefur verið vitað um þétt belti reikistirna, svonefnd smástirni, milli brauta Mars og Júpíters, en á síðustu árum hafa menn uppgötvað annað belti meira en tífalt lengra frá sól, utan við braut Neptúnusar. Þau reikistirni sem þar eru á sveimi hafa verið kölluð útstirni til aðgreiningar frá smástirnunum sem eru nær sólu. Talið er að útstirnin séu ólík smástirnunum að innri gerð og skyldari halastjörnum. Stöku útstirni gengur nær sólu en Neptúnus, jafnvel inn fyrir braut Satúrnusar.

Meira en 800 útstirni hafa nú fundist (í mars 2004). Flest þeirra eru frá 50 upp í 500 km í þvermál, en stærðina áætla menn eftir birtunni því að ekki er unnt að mæla hana beint. Útstirnin eru svo langt í burtu að þau eru sem ómælanlegir deplar, jafnvel í stærstu sjónaukum. Frá þessu er þó ein undantekning. Árið 2002 fannst útstirni svo stórt að unnt var að greina stærð þess í Hubble-geimsjónaukanum. Þvermál þess reiknaðist 1250 km en óvissan í mælingunni er 200 km á hvorn veg. Þetta útstirni fannst við leit með sjónauka á Palomarfjalli í Kaliforníu í júní 2002. Finnendurnir gáfu því nafnið Quaoar (frb. "kveifar") eftir einum af guðum indíána, og það nafn hefur síðan verið staðfest af Alþjóðasambandi stjörnufræðinga. Til samanburðar má nefna að þvermál tunglsins (jarðarmánans) er um 3500 km, þvermál Plútós um 2400 km og þvermál Karons (tungls Plútós) um 1200 km. Quaoar er því álíka stórt og Karon og gæti sem best rúmað öll smástirnin í beltinu milli Mars og Júpíters.
Quaoar gengur um sólu eftir hringlaga braut, 43 sinnum lengra frá sól en jörðin. Umferðartíminn er um 285 ár. Birtustigið er 18,5.

Í febrúar 2004 fundu sömu stjörnufræðingar enn stærra útstirni, sem hlotið hefur bráðabirgðaheitið 2004 DW. Stærð þess hefur ekki verið mæld nákvæmlega, en eftir birtunni að dæma gæti það  verið um 1600 km í þvermál. Reynist það rétt, er þetta stærsta reikistirni sem fundist hefur til þessa (sjá þó síðari frétt). Það fylgir braut sem er mjög svipuð braut Plútós, bæði hvað snertir lögun (brautin er áberandi sporöskjulaga) og fjarlægð frá sól. Sem stendur er þetta útstirni 45 sinnum lengra frá sól en jörðin.

Auk þessara tveggja stærstu útstirna eru fáein sem eru nálægt 1000 km í þvermál: 2000 WR106 (Varuna), 2001 KX76 (Ixion) og 2002 AW197. Líklegt er að fleiri eigi eftir að finnast af þessari stærð þótt langflest séu þau minni. (Sjá nýrri frétt.)

Þ.S. 2.3.2004. Síðast breytt 4.12. 2004