Um tunglmyrkva

    Skuggi jaršarinnar (alskugginn) nęr um 1,4 milljón kķlómetra śt ķ geiminn, langt śt fyrir braut tunglsins. Skugginn mjókkar žegar fjęr dregur jöršu, og ķ fjarlęgš tungls er žvermįl hans aš mešaltali 9200 km eša 2,6 sinnum žvermįl tungls. Į göngu sinni um jöršina fer tungliš oftast noršan eša sunnan viš skuggakeiluna, en stöku sinnum gengur žaš inn ķ skuggann.
 
    Tunglmyrkvar sjást frá hálfri jörðinni í senn, það er að segja þeim helmingi jarðar sem snýr að tungli þegar myrkvinn verður. Það heitir almyrkvi á tungli ef tunglið gengur allt inn í skugga jarðar, og er þá átt við alskuggann, þar sem ekki sést til sólar. Frá tungli að sjá myndi sól þá vera almyrkvuð, hvar á tunglinu sem athugandinn væri staddur. Engir tveir tunglmyrkvar eru eins, žvķ aš žaš daufa ljós sem lżsir tungliš upp žegar žaš į aš heita almyrkvaš er misjafnlega bjart og litur žess dįlķtiš breytilegur žótt venjulega gefi žaš tunglinu raušleitan blę. Daufa ljósiš er sólarljós sem fariš hefur gegnum lofthjśp jaršar og dreifst inn ķ jaršskuggann. Séš frį tunglinu myndi lofthjśpurinn sjįst eins og upplżst rönd kringum dimma jöršina. Röndin er venjulega raušlituš af sömu įstęšu og sólin er oft raušleit viš sólarupprįs og sólsetur žegar geislar hennar hafa fariš langa leiš gegnum lofthjśpinn.

    Almyrkvar eru misjafnlega langir. Fer žaš ašallega eftir žvķ hvaša leiš tungliš fer gegnum skugga jaršarinnar, en breytileg fjarlęgš tungls og sólar skiptir einnig mįli. Ef tungliš fer nęrri mišju skuggakeilunnar veršur myrkvinn tiltölulega langur, en ef žaš heldur sig nęrri rönd skuggans varir myrkvinn skemur. Lengst getur almyrkvi stašiš ķ 1,8 stundir (107 mķnśtur).  Leiš tunglsins gegnum skuggann hefur jafnframt įhrif į žaš hve dimmt tungliš veršur; žaš veršur žeim mun dekkra sem žaš fer nęr mišju skuggans. Skżjafar viš rönd jaršar frį tunglinu séš hefur einnig įhrif į žaš hve mikiš sólarljós dreifist inn ķ skuggann. Loks geta eldgos haft veruleg įhrif ef mikiš af fķngeršri ösku kemst upp ķ hįloftin og deyfir sólarljósiš į leiš žess inn ķ skuggann. Eftir eldgosiš mikla ķ fjallinu Pinatubo į Filippseyjum įriš 1991 hélst svifmökkur ķ hįloftunum ķ marga mįnuši. Fyrsti almyrkvi į tungli eftir žaš eldgos var ķ desember 1992. Sį myrkvi var svo dimmur aš tungliš sįst varla, og var eldgosinu kennt um.

    Almyrkvar į tungli  sjįst aš mešaltali į tveggja til žriggja įra fresti frį hverjum staš į jöršinni. Nįnari upplżsingar um tķšni myrkva er aš finna ķ annarri grein.


Ž.S. 20.2. 2008. (Aš hluta śr eldri greinum į žessu vefsetri.)

Almanak Hįskólans