Hvar eru segulskaut jarðar?

    Flestir vita að áttavitar sýna ekki rétta norðurstefnu. Frávikið nefnist misvísun og er breytilegt eftir stað og tíma. Í almanakinu hefur í mörg ár verið birt kort sem sýnir misvísun á Íslandi. Kortið sýnir þó aðeins meðalgildi misvísunar þegar áhrif segulmagnaðra jarðlaga og skammtíma truflana er sleppt. Þau áhrif geta numið mörgum gráðum. Af því má ljóst vera að áttavitar sýna ekki nákvæmlega stefnuna til segulskauts jarðar. En með því að fylgja stefnu áttavitans geta menn nálgast þær slóðir þar sem segulskautið er. Í námunda við skautið verða hefðbundnir áttavitar óáreiðanlegir og sérstök tæki þarf til að finna sjálft segulskautið þar sem áttavitastefnan er lóðrétt. Að finna þann stað er þó miklum erfiðleikum bundið því að stefnan er nálægt lóðréttu á stóru svæði sem þar að auki er illa aðgengilegt, á hjara veraldar. Það eykur á vandann að segulskautið er ekki kyrrt heldur á stöðugri ferð, bæði í dagsveiflu sem er háð rafstraumum í háloftunum og flytur skautið oft tugi kílómetra frá meðalstöðu, og langtímahreyfingu sem líka er breytileg, en hefur farið vaxandi á síðustu áratugum og nemur nú 40-50 km á ári. Þetta hefur áhrif á misvísunina, einkanlega í nánd við segulskautið. Mælingar hérlendis hafa sýnt minnkandi misvísun.  Þegar fyrsta segulkortið var birt í almanakinu, árið 1971, fór misvísunin minnkandi um eina gráðu á 15 árum. Frá síðustu aldamótum hefur minnkunin verið um það bil fjórfalt hraðari. Enga stökkbreytingu er að sjá um síðustu aldamót, eins og ætla mætti af blaðafréttum, en greina má tvær þrepaskiptingar frá upphafi mælinga 1957 (sjá línurit neðst). Kanadamenn hafa nokkrum sinnum gert út leiðangra til að staðsetja segulskautið, síðast árið 2007. Í byrjun 20. aldar var skautið á nyrsta odda Kanada, Boothiaskaga, en hefur síðan færst til norðurs og vesturs yfir eyjar norðan meginlandsins og er nú langt úti á ísbreiðu Norður-Íshafsins, á að giska við 84° norðlægrar breiddar og 120° vestlægrar lengdar. Lauslega reiknað er staðurinn um 500 km norðvestur af Ellesmere-eyju, 900 km frá Grænlandi og 500 km frá norðurheimskautinu.

    Syðra segulskautið er einnig á ferð. Það var á Suðurskautslandinu á árunum fyrir 1980 en er nú komið um 200 km út fyrir ströndina í átt að Ástralíu, nálægt 64° suðlægrar breiddar og 137° vestlægrar lengdar. Sá staður er um 2800 km frá suðurskauti jarðar og er því miklu fjær suðursheimskautinu en nyrðra segulskautið er frá norðurheimskautinu. Misræmið stafar af þeim ójöfnum sem eru í segulsviði jarðar, sérstaklega nálægt yfirborði hennar. Í nokkurri fjarlægð frá jörðu fær sviðið á sig reglulegri mynd og líkist þá meira sviði segulstangar sem sæti í jörðinni miðri. Til að líkja sem best eftir segulsviði jarðar þyrfti stöngin að hallast um 10° frá jarðmöndlinum á þann veg að segulskaut yrðu nálægt 80° breiddar og 72° vestlægrar lengdar á norðurhveli jarðar og við 80° breiddar og 108° austlægrar lengdar á suðurhvelinu, þ.e. nákvæmlega andfætis hvort öðru, um 1100 km frá heimskautunum. Þessi segulskaut, sem kalla mætti miðsegulsskaut, eru mun mikilvægari en hin skautin frá sjónarmiði vísindamanna, þótt þau séu sjaldan sýnd á landakortum. Nyrðra miðsegulskautið er nú á Ellismere eyju, um 800 km frá því segulskauti sem fyrr var nefnt, þar sem segulstefnan er lóðrétt. Miðsegulsskautin færast til með tímanum vegna breytinga í iðrum jarðar, en sú hreyfing er hægfara, aðeins 5-6 km á ári. Hámark norðurljósa er 2-3000 km frá nyrðra miðsegulskautinu svo að lega norðurljósabeltisins tekur hægfara breytingum. Hið sama gildir um hliðstæð ljós á suðurhveli jarðar ("suðurljósin").

    Hér fyrir neðan eru tvær myndir sem sýna færslu nyrðra segulskauts fram til 2007 og áætlaða færslu fram til 2020.