|
Verða mikil stjörnuhröp nóttina 18.-19. nóvember? Nokkra daga á ári hverju fer jörðin gegnum loftsteinastrauma og sjást þá óvenjumörg stjörnuhröp á himni. Helstu straumarnir hafa hlotið sérstök nöfn sem dregin eru af heitum þeirra stjörnumerkja er stjörnuhröpin virðast stefna frá. Í Almanaki Háskólans er merkt við þá daga sem von er á loftsteinadrífum. Dagarnir eru ekki alveg fastbundnir, m.a. vegna hlaupáranna, en dagsetningarnar breytast yfirleitt hægt í tímanna rás. Ein frægasta loftsteinadrífan er væntanleg nóttina 18. -19. nóvember í ár. Þessi drífa heitir Leonítar, kennd við stjörnumerkið Leo (Ljónið). Í venjulegu ári eru Leonítarnir ekki ýkja margir, á að giska tíu á klukkustund séð frá hverjum stað. En á 33 ára fresti eða þar um bil geta stjörnuhröpin orðið eins og skæðadrífa, yfir hundrað þúsund á klukkustund. Hámarkið er ekki bundið við eitt skipti heldur getur það dreifst á fleiri ár. Síðustu fjögur árin hafa Leonítarnir verið áberandi, og hugsanlegt er að þeir verði það einnig í þetta skipti, en það verður þá líklega hið síðasta í þessari lotu. Samkvæmt nýjustu spám er hámark væntanlegt um kl. 4 að morgni 19. nóvember og ættu áhugamenn þá að líta til himins, því að næsta tækifæri þessu líkt verður ekki fyrr en eftir þrjátíu ár, jafnvel ekki fyrr en 2098 ef Júpíter truflar braut halastjörnunnar árið 2029 eins og nokkrar líkur eru á. Því miður verður fullt tungl lofti hér á landi í þetta skipti og mun það gera athugendum erfiðara að sjá stjörnuhröpin. Leonítarnir urðu heimsþekktir árin 1832-1833 þegar mestu skæðadrífur loftsteina sem sögur fara af sáust víða um lönd. Loftsteinar þessir fylgja braut halastjörnunnar Tempel-Tuttle um sólu, en umferðartími hennar er einmitt 33 ár. Halastjarnan er kennd við stjörnufræðingana William Tempel og Horace Tuttle sem fundu hana óháðir hvor öðrum um um áramótin 1865-66. Hún gengur eftir mjög ílangri braut sem nær út fyrir braut Úranusar og rétt inn fyrir braut jarðar. Mestu loftsteinadrífurnar virðast koma nokkru eftir að halastjarnan hefur gengið inn fyrir jarðbrautina. Leonítarnir eru ekki eini loftsteinastraumurinn sem tengist halastjörnu, og almennt er talið að slíkir straumar eða sveimar verði til á þann hátt að ryk og steinvölur losni frá halastjörnunni og dreifist smám saman eftir braut hennar. Þetta gerist gjarnan þegar halastjarnan er í sólnánd. Ef braut halastjörnunnar sker braut jarðar um sólu, eða því sem næst, sjást stjörnuhröp í hvert sinn sem jörðin nálgast skurðpunktinn, þ.e. einu sinni á ári. Sé efnið dreift nokkuð jafnt eftir allri braut halastjörnunnar, sést svipaður fjöldi stjörnuhrapa á hverju ári. En ef efnið hefur ekki haft tíma til að dreifast og er enn í þéttum mekki á einum stað á brautinni, verða stjörnuhröpin mest þegar jörðin gengur í gegnum þann mökk. Þannig skýra menn það að Leonítarnir skuli vera svo áberandi á 33 ára fresti. Mökkurinn sem þeim veldur, gengur um sólu með sama umferðartíma og halastjarnan sjálf. Nákvæmar athuganir hafa leitt í ljós að mökkurinn skiptist í aðgreinanleg ský þannig að fleiri en einn toppur getur orðið í hverju hámarki. Þannig er búist við öðrum toppi milli kl. 10 og 11 að morgni 19. nóvember í ár að íslenskum tíma, og gæti sá toppur sést frá Norður-Ameríku.
|