Í þessum þætti rímsins er aðeins notaður einn fingur, vísifingur vinstri handar. Fingurinn skiptist í þrjá liði sem við munum nefna framlið, miðlið og upplið. Á fingrinum innanverðum (lófamegin) skilgreinum við þrjá fingurstaði, einn á framlið, einn á miðlið og einn á upplið. Á fingrinum utanverðum (handarbaksmegin) fáum við þrjá fingurstaði til viðbótar, einn á hverjum lið. Loks veljum við fingurtoppinn sem sjöunda fingurstað.

Fingurstaðina tileinkum við nú vikudögunum á eftirfarandi hátt (sjá 3. mynd). Við setjum sunnudag á fingurtoppinn, mánudag á framlið innanverðan, þriðjudag á miðlið innanverðan, miðvikudag á upplið innanverðan, fimmtudag á upplið utanverðan, föstudag á miðlið utanverðan og laugardag á framlið utanverðan. Þá erum við komin hringinn og að sunnudegi aftur. 
 

Setjum nú svo að við viljum finna hvaða vikudag 10. janúar árið 1970 hafi borið upp á. Þetta gerum við á þann hátt að rekja okkur áfram frá einum fingurstað til hins næsta, hring eftir hring. Við byrjum á þeim stað sem svarar til aðfarardags ársins. Aðfarardagur 1970 (þ.e. síðasti dagur ársins 1969) var miðvikudagur, og í bili skulum við gera ráð fyrir að við höfum haft vitneskju um það. Aðfarardagurinn á þá sæti á upplið innanverðum (sjá 4. mynd). Þar af leiðir, að 1. janúar á sæti á næsta stað, upplið utanverðum (fimmtudegi), 2. janúar á miðlið utanverðum (föstudegi), 3. janúar á framlið utanverðum (laugardegi), 4. janúar á fingurtoppinum (sunnudegi), 5. janúar á framlið innanverðum (mánudegi), 6. janúar á miðlið innanverðum (þriðjudegi), 7. janúar á upplið innanverðum (miðvikudegi), 8. janúar á upplið utanverðum (fimmtudegi), 9. janúar á miðlið utanverðum (föstudegi) og 10. janúar á framlið utanverðum (laugardegi). 10. janúar er því laugardagur. 
 

Minnistölur mánaðanna

    Lesandanum er nú sennilega orðið ljóst, að til þess að fínna vikudaginn þarf umfram allt að vita hve langt eigi að telja frá aðfarardegi ársins þar til komið er fram á aðfarardag þess mánaðar sem um ræðir. Þetta er atriði sem verður að lærast utanbókar, en ætti þó ekki að reynast neinum ofraun, ef rétt er að farið. Reglan er þessi: Fyrir janúar er talinn 1 (aðfarardagur ársins er jafnframt aðfarardagur janúar), fyrir febrúar 4, fyrir mars 4, apríl 7, maí 2, júní 5, júlí 7, ágúst 3, september 6, október 1, nóvember 4 og desember 6. Eftir nokkra æfingu geta sumir vafalaust munað hvaða tala tilheyrir hverjum mánuði. Öðrum mun þykja auðveldara að læra tölustafina í þulu, þrjá og þrjá í senn: 

Í þessari talnarunu er ákveðin hrynjandi sem auðveldar að muna tölurnar. Ef fyrstu bókstafir stafrófsins eru settir í stað talnanna þannig að A komi í stað 1, B í stað 2 o.s.frv. fæst röðin: 

Þessa "mánaðabókstafi" munu þeir kannast við sem séð hafa fingrarím Jóns Árnasonar, enda voru þeir almennt notaðir áður fyrr í rímreglum. Jón ætlar mönnum að læra 12 vísur til að muna þetta, eina vísu fyrir hvern mánuð, en mér sýnist í fljótu bragði auðveldara að raða stöfunum þannig að kveða megi að

Þrístöfurnar mynda þarna af tilviljun ensk orð. En hvort sem lesendur kjósa að telja fram á aðfarardaga mánaðanna með tölustöfum (eins og hér verður gert) eða bókstöfum, verða þeir að leggja það á sig að læra þá tólf stafi sem til þarf. 

Tökum eitt dæmi í viðbót og finnum þann vikudag sem svarar til 31. desember 1970. Desembermánuður hefur töluna 6 (eða bókstafinn F). Við byrjum sem fyrr á upplið innanverðum og teljum 1 (eða A) þar, 2 (eða B) á upplið utanverðum, 3 (eða C) á miðlið utanverðum, 4 (eða D) á framlið utanverðum, 5 (eða E) á toppinum og 6 (eða F) á framlið innanverðum. Síðan teljum við áfram og er þá 1. desember á miðlið innanverðum, 2. á upplið innanverðum, 3. á upplið utanverðum o.s.frv. þar til kemur að 31. desember, sem er á upplið utanverðum og því fimmtudagur. 
 

Hvernig aðferðin breytist frá ári til árs

Hingað til höfum við einskorðað okkur við árið 1970. Hvernig myndum við nú fara að því að finna vikudagana í öðrum árum ? Svarið er, að aðferðin er alltaf sú sama, nema hvað aðfarardagar áranna eru mismunandi. Aðfarardagur ársins 1970 er miðvikudagur eins og fyrr er sagt. Aðfarardagur ársins 1971 er fimmtudagur, en aðfarardagur 1969 var hins vegar þriðjudagur. Á fingrinum verður 1969 (þ.e. aðfarardagurinn) þá á miðlið innanverðum, 1970 á upplið innanverðum og 1971 á upplið utanverðum (sjá 7. mynd).

Á sama hátt mætti telja aftur á bak: 1969 féll á miðlið innanverðan, 1968 (hlaupár) féll á framlið innanverðan (mánudag, sem gilti frá mars til desember) og fingurtoppinn (sunnudag, sem gilti fyrir janúar og febrúar), 1967 féll á efsta lið utanverðan o.s.frv. Þannig mætti rekja sig áratugi og aldir fram og aftur í tímann. Gallinn er bara sá að þessi vinnubrögð eru allt of seinleg þegar langt þarf að leita. Þess vegna verðum við að finna fljótlegri aðferð til að hafa upp á aðfarardegi hvaða árs sem vera skal. 
 

Hlaupár

Við skulum þá byrja á að rifja upp hvaða reglur gilda um hlaupár. Flestir kannast við þá reglu að hlaupár sé fjórða hvert ár, í hvert sinn sem talan 4 gengur upp í ártalinu. Þessi regla er þó ekki algild, því að þrjú af hverjum fjórum aldamótaárum eru undanþegin reglunni. Árið 1900 var til dæmis ekki hlaupár, þótt talan 4 gengi upp í ártalinu. Til þess að muna hvaða ár eru hlaupár, er því eftirfarandi regla hentugri: Árið er hlaupár þegar talan 4 gengur upp í þeirri tölu sem tveir öftustu stafir ártalsins mynda. Dæmi: 1972. Tveir öftustu stafirnir gera 72, 4 ganga upp í 72 (18 sinnum), og árið 1972 verður því hlaupár. Í þessari mynd varar reglan óbeinlínis við aldamótaárunum. Ef við tökum árið 1900 sem dæmi, eru tveir öftustu stafir ártalsins 00. Ganga 4 upp í 00 ? Svarið er ekki augljóst, a.m.k. ekki fyrir allan þorra manna. Um aldamótaárin setjum við nú fram viðbótarreglu: Aldamótaár er hlaupár ef talan 4 gengur upp í tveim fyrstu stöfum ártalsins, þ.e. aldatalinu. 4 ganga ekki upp í 19, og þess vegna var 1900 ekki hlaupár. Hins vegar verður árið 2000 hlaupár, því að 4 ganga upp í 20. Við látum þetta nægja um hlaupárin í bili og snúum okkur aftur að aðfarardögunum. 
 

Vikudagareglan fyrir alla 20. öld

Lítum þá fyrst á aldamótaárið 1900. Úr því að það er almennt ár en ekki hlaupár, hefur það aðeins einn aðfarardag. Sá dagur er sunnudagur svo að 1900 lendir á fingurtoppinum. Með því að telja þaðan getum við gengið úr skugga um, hvar árin 1920, 1940, 1960 og 1980 sitja á fingrinum. Þessi ár eru öll hlaupár og hafa því tvo fingurstaði. Þá staði má finna á skjótan hátt sem hér segir (sjá 8. mynd): 
 

Ef við ættum nú til dæmis að finna aðfarardag ársins 1942 myndum við fyrst stökkva frá 1900 til 1920 (sjá 9. mynd) og síðan til 1940 sem er á toppinum og framlið innanverðum. Þá er 1941 á næsta stað, sem sé miðlið innanverðum, og 1942 á upplið innanverðum. Aðfarardagur 1942 er því miðvikudagur. 
 

Við höfum nú séð hvernig finna má aðfarardag fyrir sérhvert ár frá 1900 til 1999. (Þetta er ein öld, þótt ekki sé það 20. öld hins kristna tímatals, því að sú öld nær frá 1901 til 2000!) Næst athugum við aðrar aldir. Lykillinn að hverri öld er aðfarardagur aldamótaársins við upphaf aldarinnar. Að öðru leyti er aðferðin alltaf sú sama. Fingurstaðir nokkurra aldamótaára eru sýndir á meðfylgjandi myndum. 
 

Tökum nú dæmi og finnum aðfarardag ársins 1875. Við munum að 1900 er á toppinum og teljum því eftir venju í öfugan hring, hlaupum yfir auða fingurstaðinn á framlið innanverðum og finnum 1800 á miðlið innanverðum. (Aðfarardagur ársins 1800 er þá þriðjudagur.) Frá 1800 teljum við 1 á upplið innanverðum, 2 á upplið utanverðum, 1820 á miðlið utanverðum, 1820 á framlið utanverðum, 1 á toppinum, 2 á framlið innanverðum, 1840 á miðlið innanverðum, 1840 á upplið innanverðum, 1 á upplið utanverðum, 2 á miðlið utanverðum, 1860 á framlið utanverðum og 1860 á toppinum. Þaðan teljum við 1861 á framlið innanverðum, 1862 á miðlið innanverðum, 1863 á upplið innanverðum, 1864 á upplið utanverðum, 1864 á miðlið utanverðum, 1865 á framlið utanverðum, 1866 á toppinum, 1867 á framlið innanverðum, 1868 á miðlið innanverðum, 1868 á upplið innanverðum, 1869 á upplið utanverðum, 1870 á miðlið utanverðum, 1871 á framlið utanverðum, 1872 á toppinum, 1872 á framlið innanverðum, 1873 á miðlið innanverðum, 1874 á upplið innanverðum og 1875 á upplið utanverðum. Aðfarardagur 1875 er því fimmtudagur.
 

Vikudagar í gamla stíl.

    Sú aðferð sem hér hefur verið lýst er nothæf fyrir allar dagsetningar núgildandi tímatals sem ýmist er nefnt gregoríanska tímatalið eða nýi stíll. Nýi stíll gekk í gildi í kaþólskum löndum á árunum 1582-1583, en síðar í öðrum löndum. Í Danaveldi (og þar með á Íslandi) tók hann gildi árið 1700, í Bretaveldi árið 1752 en í Rússlandi ekki fyrr en 1918. 
 

Við breytinguna frá gamla stíl til nýja stíls voru allmargar dagsetningar felldar niður (10-13, eftir því hvenær breytingin kom til framkvæmda). Á Íslandi var dagurinn á eftir 16. nóvember kallaður 28. nóvember, svo að dagsetningarnar frá 17. til 27. nóvember voru ekki notaðar á Íslandi árið 1700. Við þetta raskaðist sambandið milli vikudaga og mánaðardaga því að vikudagarnir héldu sinni föstu röð. Það er því augljóst mál að við getum ekki fundið vikudaga í gamla stíl með alveg sömu aðferð og við notuðum í nýja stíl. Það bætir þó nokkuð úr skák að gamli stíll er auðveldari viðfangs en nýi stíll. Ástæðan er sú að hlaupársreglan í gamla stíl var miklu einfaldari: fjórða hvert ár var alltaf hlaupár, og frá þeirri reglu voru engar undantekningar á aldamótum eins og í nýja stíl. Í gamla stíl voru öll aldamótaárin hlaupár og hafa því tvo fingurstaði. Árið 1700, til dæmis, hafði í gamla stíl aðfarardagana sunnudag og mánudag, og gildir sá fyrri að sjálfsögðu fram á hlaupársdag, en sá síðari eftir hlaupársdag. Árið 1700 í gamla stíl á því sæti bæði á fingurtoppi og á framlið innanverðum. Árið 1600 hafði hins vegar aðfarardagana mánudag og þriðjudag, og á því sæti á framlið innanverðum og miðlið innanverðum. Árið 1500 hafði aðfarardagana þriðjudag og miðvikudag og á því sæti á miðlið innanverðum og upplið innanverðum. Þannig getum við talið aftur á bak í tímann eins langt og þörf krefur; við förum sömu leið eftir fingrinum og við erum vön (öfugan hring), en í gamla stíl eru allir fingurstaðir notaðir. Á 13. mynd sjáum við að aldamótaárin í gamla stíl falla á sömu staði á 700 ára fresti. Árin 300, 1000, 1700 og 2400 lenda til dæmis öll á toppinum og framlið innanverðum. Þar sem árið 1700 var einmitt ár tímatalsbreytingarinnar á Íslandi er gott að hafa það til viðmiðunar og telja aftur á bak frá því, líkt og við töldum aftur á bak frá árinu 1900 í nýja stíl. Einnig er auðvelt að muna að árið 1000 er á sömu stöðum. Að öðru leyti er aðferðin til að finna vikudaga alveg sú sama í gamla stíl og nýja.

Við skulum nú prófa þetta með því að finna þann vikudag sem svarar til 17. nóvember árið 1700 í gamla stíl og bera hann saman við vikudaginn fyrir 28. nóvember sama ár í nýja stíl. Þar sem hér er um einn og sama daginn að ræða, eins og fyrr er sagt, ættum við að fá út sama vikudag í bæði skiptin.

17. nóvember er eftir hlaupársdag í gamla stíl. Við notum því seinni aðfarardag ársins og byrjum að telja á framlið innanverðum. Nóvember hefur töluna 4, svo að við teljum 1 á framlið innanverðum, 2 á miðlið innanverðum, 3 á upplið innanverðum, og 4 á upplið utanverðum. Síðan kemur 1. nóvember á miðlið utanverðum; þar verður sömuleiðis 8. nóvember og 15. nóvember. 16. nóvember lendir þá á framlið utanverðum og 17. nóvember á fingurtoppinum og er þá sunnudagur.

Til þess að finna 28. nóvember árið 1700 í nýja stíl byrjum við með 1900 á fingurtoppinum, 1800 er á miðlið innanverðum og 1700 á upplið utanverðum. Síðan teljum við 4 fyrir nóvember: 1 á upplið utanverðum, 2 á miðlið utanverðum, 3 á framlið utanverðum og 4 á toppinum. 1. nóvember verður þá á framlið innanverðum, og sömuleiðis verða þar 8., 15. og 22. nóvember. 23. nóvember lendir á miðlið innanverðum, 24. nóvember á upplið innanverðum, 25. á upplið utanverðum, 26. á miðlið utanverðum, 27. á framlið utanverðum og 28. á fingurtoppinum. Við höfum því aftur fengið sunnudag eins og vera bar. 
 

Töflur til að finna vikudag hvers mánaðardags

Með því að nota töflur I til III er auðvelt að finna þann vikudag sem svarar til sérhvers mánaðardags, hvaða ár sem er. Tölurnar í töflu II og töflu III sýna aðfarardaga áranna í nýja stíl og gamla stíl. Talan 1 merkir sunnudag, talan 2 mánudag, o.s.frv. Í hlaupárum eru tilgreindar tvær tölur, og gildir þá fyrri talan fram á hlaupársdag, þ.e. fyrir janúar og febrúar. Svigar eru settir um sum ártölin til að minna á það að nýi stíll gekk ekki í gildi á Íslandi fyrr en árið 1700.

Þegar finna skal vikudaginn er fyrst fundin lykiltala mánaðardagsins í töflu I og hún lögð við töluna sem svarar til ártalsins í töflu II (eða töflu III, ef um gamla stíl er að ræða). Útkoman gefur þá vikudaginn samkvæmt eftirfarandi reglu:
 

Sunnudagsbókstafir

Eins og við höfum séð, ræðst sambandið milli mánaðardaga og vikudaga tiltekið ár af aðfarardegi ársins, eða aðfarardögum þess, ef þeir eru tveir. Ef tvö ár hafa sömu aðfarardaga, svara sömu mánaðardagar til sömu vikudaga í báðum árum. Hugtakið aðfarardagur kemur hér í stað sunnudagsbókstafs sem oft er notaður í sama tilgangi til að lýsa sambandi mánaðardaga og vikudaga. Tengslin milli aðfarardags og sunnudagsbókstafs eru fljótlærð, eins og sjá má á næstu mynd.