Flestir hafa líklega séđ svonefndar aukasólir,
regnbogalita bjarta bletti sem sjást sinn hvorum megin viđ sól ţegar
sólin skín gegnum slćđu af háskýjum. Ţessum aukasólum hafa veriđ gefin
nöfn og heitir sú gíll sem er vestan viđ sól, en hin úlfur sem er austan
viđ sól. Ţćr sjást best ţegar sól er lágt á lofti og eru ţá eins og
gagnstćđir litblettir á eđa nćrri ljósbaug (rosabaug) sem umlykur sólina. Oft sést
ađeins annar bletturinn. Ţessar aukasólir, sem á frćđimáli heita
parhelia (í eintölu parhelion), myndast viđ ljósbrot í sexstrendum ískristöllum.
Aukasólirnar geta reyndar orđiđ fleiri en tvćr eins (dćmi eru um
sjö sólir á lofti), en ţessar eru bjartastar og hafa ţví hlotiđ
sérstök nöfn. Á ensku heita ţćr sólhundar (sun dogs). Aukatungl
(paraselenae, í eintölu paraselene eđa parselene) myndast á sama hátt í
tunglskini, en eru mun sjaldséđari. Tungliđ svo miklu daufara en
sólin ađ blettirnir verđa ađ sama skapi daufari og menn veita ţeim síđur
eftirtekt. Ţá ţarf tungliđ ađ vera nćrri fyllingu til ađ birtan sé
nćgileg, og ţađ takmarkar mögulegan athugunartíma. Vegna ţess hve
aukatunglin eru dauf, sjást sjaldnast litir í ţeim og góđar ljósmyndir
af ţessu fyrirbćri eru vandfundnar.
Ađ kvöldi föstudagsins langa, hinn 21. mars s.l., virđast
skilyrđi hafa veriđ einstaklega góđ til ađ sjá aukatungl hér á landi.
Valgerđur Brynjólfsdóttir á Leirubakka í Landssveit sá fyrirbćriđ
greinilega um miđnćturbil ásamt fleira fólki ţar á stađnum. Um líkt
leyti, eđa kl. 23:30, sáust aukatungl úr Skjaldfannardal viđ
Ísafjarđardjúp. Árni Sveinn Fjölnisson sendi lýsingu af ţessu ásamt
ljósmynd sem Oddur Einar Kristinsson tók og birtist hér fyrir neđan. Á
myndinni sést rosabaugur, 22 gráđur frá tungli, og bćđi aukatunglin í
regnbogalitum. Ţá sést ljóskross gegnum miđju tungls og loks vottar fyrir
öđrum baug, sem snertir hinn ofan frá. Hvort tveggja eru ţekkt
ljósfyrirbćri ţegar um sólina er ađ rćđa, en sjaldséđari viđ tungliđ.
Til ađ sjá myndina í fullri stćrđ má smella hér.
Borist hefur önnur mynd af ţessu fyrirbćri, tekin á Svalbarđi í
Ţistilfirđi kl. 22:19 ţetta sama kvöld, ţ.e. 21. mars. Myndina tók
Stefán Erlingsson. Hún er birt hér fyrir neđan.
Hjá Veđurstofu Íslands fengust ţćr upplýsingar ađ aukatunglin
hefđu sést í Reykjavík ţetta kvöld. Á vefsetri Veđurstofunnar er
birt mynd sem var tekin á Tumastöđum í Fljótshlíđ. Myndin sést
hér.
Ţá hefur frést ađ aukatungl hafi sést frá Melrakkasléttu. Skömmu
eftir ţetta, nánar tiltekiđ hinn 14. apríl, sáust aukasólir ađ
kvöldi í Reykjavík. Ţótt ţetta sé ekki mjög sjaldgćft, verđa
sýndar hér tvćr myndir teknar ţetta kvöld. Fyrri myndina tók
Alejandro Jose Arias Baissón.
Á
myndinni sjást björtustu aukasólirnar tvćr, sín til hvorrar handar,
en auk ţess sú ţriđja beint ofan viđ sólina. Ţessi toppsól er talin myndast ţannig ađ ljós fari gegnum
aflanga, sexstrenda ískristalla sem liggja lárétt, en hinar tvćr
verđa ađ líkindum til ţegar ljós fer gegnum láréttar, sexstrendar
ţynnur. Toppsólin myndar gjarna sveig sem kallađur er efri
snertibaugur. Auk ţess má greina daufan, lóđréttan geisla,
svonefndan sólstólpa, beint upp af sólinni. Álitiđ er ađ
sólstólpar myndist af endurkasti ljóss frá sextrendum
ísţynnum, ţ.e. ljósiđ fer ekki gegnum kristallana og dreifist ţví
ekki í regnbogaliti. Glćsilega mynd af sólstólpa er ađ finna á
vefsetri Veđurstofu Íslands: http://www.vedur.is/vedur/frodleikur/greinar/nr/836
Á nćstu mynd sést hćgri aukasólin (gíllinn) ađ kvöldi 14.
apríl. Út frá henni liggur láréttur, hvítur geisli, sem er ţekkt
fyrirbćri og mun stafa af endurkasti frá ískristöllum líkt og
sólstólpinn.
Mynd: Ţ.S.
Nánari lýsingar á
ţessum og öđrum ljósfyrirbćrum er ađ finna í eftirtöldum
heimildum:
M. Minnaert: Light and Colour in the open air. G. Bell and Sons
Ltd. 1959.
Rober Greenler: Rainbows, Halos, and Glories. Cambridge
University Press 1980.
David K. Lynch og William Livingston: Color and Light in Nature.
Cambridge University Press 1995.
Ţ.S. 26. mars 2008. Síđasta viđbót 17.4. 2008. |