|
Apófis - hęttulegt smįstirni? Smįstirniš Apófis (Apophis) hefur veriš ķ fréttum undanfariš vegna žess aš hugsanlegt er tališ aš žaš geti rekist į jöršina eftir fįeina įratugi, nįnar tiltekiš įriš 2036. Ešlilegt er aš menn spyrji hvaša lķkur séu į aš žetta gerist, hverjar afleišingarnar yršu, og hvort hęgt sé aš afstżra slķkum įrekstri. Mönnum hefur lengi veriš ljóst aš mannkyninu gęti stafaš hętta af smįstirnum og halastjörnum sem kynnu aš rekast į jöršina. Rannsóknir hafa leitt ķ ljós sannfęrandi merki um įrekstra af žessu tagi į forsögulegum tķma. Mestu įrekstrarnir hafa valdiš eyšileggingu į stórum svęšum og skiliš eftir sig ummerki um alla jörš. Žótt slķkar hamfarir séu sjaldgęfar og hafi ekki gerst sķšan sögur hófust, er ekki hęgt aš loka augunum fyrir hęttunni. Į sķšustu įrum hafa stjörnufręšingar skipulagt kerfisbundnar athuganir til aš leita uppi smįstirni sem gętu rekist į jöršina. Fyrstu śtreikningar į braut nżfundins smįstirnis hafa stundum valdiš ugg, en nįnari athugun hefur įvallt leitt ķ ljós aš óttinn vęri įstęšulaus. Žannig var stašan žegar Apófis fannst, ķ jśnķ 2004. Žetta smįstirni var mjög dauft og menn fundu žaš ekki aftur fyrr en hįlfu įri sķšar žegar žaš var tiltölulega nęrri jöršu, ķ 14 milljón km fjarlęgš. Var žį hęgt aš reikna śt braut žess. Er hśn talsvert ķlöng žannig aš Apófis gengur inn aš braut Venusar og lķtiš eitt śt fyrir braut jaršar. Ferillinn nįlgast jaršbrautina į tveimur stöšum. Umferšartķminn um sólu er 323 dagar, eša tępir 11 mįnušir. Fyrstu athuganir į hreyfingu Apófis bentu til žess aš veruleg hętta vęri į žvķ aš smįstirni žetta rękist į jöršina įriš 2029. Lķkurnar voru metnar allt aš 3%, en žaš var hęrri tala en įšur hafši sést viš athuganir į brautum smįstirna. Sķšari męlingar leiddu ķ ljós aš Apófis myndi fara fram hjį jöršinni, en žó svo nęrri aš fjarlęgš žess frį yfirborši jaršar yrši ašeins 5 jaršgeislar eša um 30 žśsund km.*) Ķ svipašri hęš (36 žśs. km) gengur fjöldi gervitungla sem notuš eru til fjarskipta vķša um heim. Smįstirni sem fer svona nęrri jöršu truflast verulega af žyngdarafli hennar, žannig aš stefna žess og hraši breytist. Sś breyting gęti aukiš lķkurnar į įrekstri žegar Apófis veršur ķ nįmunda viš jörš įriš 2036. Sem stendur eru įrekstrarlķkurnar metnar 1 į móti 10000, en sś tala er žó mjög óviss. Nįnari męlingar eru fyrirhugašar įriš 2013 žegar Apófis veršur aftur ķ "grennd" viš jörš ķ 14 milljón km fjarlęgš. Ef menn meta žaš svo eftir męlingar žaš įr, aš veruleg hętta sé į feršum, gefst tķmi til gagnrįšstafana fram til įrsins 2029 žegar Apófis fer rétt fram hjį jöršinni eins og fyrr segir. Eftir žaš er um seinan aš grķpa til ašgerša. Żmsar hugsanlegar ašgeršir hafa veriš ręddar. Mešal žess sem til greina kemur er aš senda geimflaug til móts viš smįstirniš og żta viš žvķ žannig aš braut žess breytist. Önnur hugmynd er aš senda mjög stórt og žungt geimfar aš smįstirninu og nota žyngdarkraftinn til aš žoka smįstirninu af braut sinni. Ekki er tališ rįšlegt aš aš nota sprengju af neinu tagi, žvķ aš erfitt er aš spį fyrir um įhrifin af slķkri ašgerš. Verkefniš yrši erfitt višfangs, en ekki óleysanlegt ef nógu snemma yrši brugšist viš vandanum. Hve stór er "geimsteinninn" Apófis? Žessu er ekki hęgt aš svara meš vissu, en eftir birtunni aš dęma er hann lķklega milli 300 og 400 m ķ žvermįl, sennilega fremur óreglulegur ķ lögun. Ef hann rękist į jöršina myndi hraši hans mišaš viš jörš verša um 13 km į sekśndu žegar hann kemur inn ķ gufuhvolfiš. Žetta er nęrri lįgmarkshraša loftsteina. Įstęšan er sś aš Apófis veršur į svipašri leiš og jöršin og fer meš svipušum hraša og hśn (reyndar ašeins hęgar, svo aš žaš vęri réttara aš segja aš jöršin rekist į Apófis fremur en hiš gagnstęša). Žrįtt fyrir žaš myndi leysast śr lęšingi orka sem samsvarar į aš giska žśsund megatonnum af TNT. Til samanburšar mį nefna aš kjarnorkusprengjan sem eyddi Hiroshima var ašeins 0,01 megatonn. Stęrsta vetnissprengja sem sprengd hefur veriš var 50 megatonn. Ef Apófis lenti į žurrlendi, gęti hann lagt ķ aušn grķšarlega stórt landssvęši. Ef žaš lenti ķ hafi, sem er öllu lķklega, myndu öldur valda ófyrirsjįanlegu tjóni. Įhrif ryks ķ hįloftunum gętu einnig oršiš umtalsverš. Ķ tķmaritinu Sky & Telescope, febrśarhefti 2006, eru birtar nišurstöšur śtreikninga sem eiga aš gefa hugmynd um stęrš žess gķgs sem Apófis myndi skilja eftir sig ef hann lenti į jöršinni. Mišaš viš 45 grįšu ašfallshorn mį ętla aš gķgurinn yrši tveir kķlómetrar ķ žvermįl og 500 metrar į dżpt. Berum žetta saman viš stęrsta loftstein sem falliš hefur į sögulegum tķma, steininn sem féll ķ Tunguska ķ Sķberķu įriš 1908. Žótt margt sé óljóst um žennan loftstein, er tališ vķst aš įrekstrarorkan hafi samsvaraš nokkrum megatonnum af TNT. Viš sprenginguna eyddust 5 žśsund ferkķlómetrar skóglendis. Svo heppilega vildi til aš steinninn féll į óbyggt svęši, og er ašeins vitaš um einn mann sem beiš bana. Tunguska er nįlęgt 60. grįšu noršlęgrar breiddar. Ef steinninn hefši komiš śr sömu įtt nokkrum klukkustundum sķšar hefši hann hugsanlega lent į St. Pétursborg (Leningrad) sem er į svipašri breiddargrįšu. Borgin hefši žį eyšst meš öllu. Tunguska steinninn sprakk hįtt ķ lofti og skildi ekki eftir sig gķg. Nafniš Apófis er grķska nafniš į fornegypskum guši, Apep, sem var andi myrkurs og eyšileggingar. *) Möguleg skekkja ķ žessum śtreikningum nemur nokkur žśsund km. Hśn stafar mešal annars. af óvissu um įhrif sólarljóss į smįstirniš į löngum tķma.
|