Smástirnið Bennu

Fyrir um það bil 66 milljón árum er talið að stór loftsteinn (smástirni), um 10 km í þvermál,  hafi rekist á jörðina og átt drjúgan þátt í að tortíma flestum dýrategundum, þar á meðal hinum frægu risaeðlum. Á undanförnum árum hafa menn lagt áherslu á að kanna geiminn í nágrenni jarðar til að sjá hvort þar finnist smástirni sem gætu rekist á jörðina í framtíðinni. Þegar hefur fundist tugur smástirna sem eru meira en 150 m í þvermál og gætu gengið nær jörðu en tunglið. Eitt þeirra ber nafnið Bennu. Þótt ólíklegt sé að þetta smástirni eigi eftir að rekast á jörðina, er það ekki útilokað. Braut Bennu er breytingum háð og þær breytingar eru ekki með öllu fyrirsjáanlegar. Þær stafa meðal annars af sólargeislun á smástirnið og hitageislun frá því. Bennu er hálfur kílómetri í þvermál, ekki hnattlaga, og gengur inn fyrir braut jarðar um sólu. Umferðartíminn um sól er 437 dagar (1,2 ár) . Árekstur þess við jörð gæti lagt heila heimsálfu í auðn.  

Í september 2016 var geimflaug skotið í átt til Bennu til að kanna smástirnið nánar. Ætlunin var að fá sýnishorn af yfirborðinu og koma því til jarðar. Flaugin náði til Bennu eftir tvö ár, í desember 2018 og sendi fjölda mynda af smástirninu. 

(Mynd: NASA/Goddard/University of Arizona)

Bennu snýst um sjálft sig á 4 klukkustundum. Í desember 2019 var valinn staður til sýnatöku, nálægt öðru snúningsskautinu.  Þar lenti flaugin 20. október 2020, tæpan metra frá fyrirhuguðum lendingarstað.  Á flauginni var armur með  hylki sem var um 30 cm í þvermál . Þessu hylki var stungið ofan í yfirborðið. Vísindamenn höfðu búist við að hylkið fyndi hart berg undir mulningi á yfirborðinu. Öllum til undrunar sökk hylkið djúpt niður svo að við lá að það tapaðist. Þegar það var komið á 70 cm dýpi var flaugin ræst til að ná því upp aftur. Myndir leiddu í ljós að lendingin hafði skilið eftir sig 8 metra breiða dæld á Bennu.

Flaugin er nú á leið til jarðar með sýnishornið. Áætlaður komutími er í september 2023 og mun hylkið koma til jarðar í fallhlíf síðasta spölinn, ef allt gengur samkvæmt áætlun.

Það veldur nokkrum áhyggjum að yfirborð Bennu skyldi vera svo laust í sér. Ef til þess kemur í framtíðinni að reynt yrði að bægja hættulegu smástirni frá jörðu, skiptir máli hvort yfirborðið er fast fyrir eða lausaruðningur eins og raunin varð á Bennu.  Tilraunir til að breyta braut slíks ruðningsstirnis  með sprengikrafti gætu haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar.

Þ.S. 11. júlí 2022.