126. löggjafarþing 2000–2001.
Þskj. 124 — 124. mál.
Frumvarp til laga
um tímareikning á Íslandi.
Flm.: Vilhjálmur Egilsson, Kristján L. Möller, Jón
Kristjánsson,
Arnbjörg Sveinsdóttir, Einar Már Sigurðarson,
Drífa Hjartardóttir,
Þórunn Sveinbjarnardóttir, Margrét Frímannsdóttir,
Gunnar Birgisson,
Guðrún Ögmundsdóttir, Ísólfur
Gylfi Pálmason.
1. gr.
Í lögum þessum merkir sumartími
það tímabil ársins þegar klukkan er færð
fram um 60 mínútur frá miðtíma Greenwich.
2. gr.
Sumartími skal hvarvetna á Íslandi
hefjast kl. 01.00 að miðtíma Greenwich síðasta
sunnudag í mars og ljúka kl. 01.00 að miðtíma
Greenwich síðasta sunnudag í október.
3. gr.
Utan sumartíma skal hvarvetna á Íslandi
telja stundir eftir miðtíma Greenwich.
4. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. janúar
2001 og falla þá jafnframt úr gildi lög nr. 6/1968,
um tímareikning á Íslandi.
Greinargerð.
Frumvarp þetta var lagt fram á þremur
löggjafarþingum, 120., 122. og 125., en varð ekki útrætt.
Evrópusambandið hefur gefið út
tilskipun um samræmdan sumartíma í aðildarríkjunum.
Er þar miðað við að sumartími hefjist klukkan
eitt eftir miðnætti síðasta sunnudag í marsmánuði
og er klukkan þá færð fram um eina klukkustund.
Honum ljúki síðan klukkan eitt eftir miðnætti
síðasta sunnudag í október þegar klukkan
er færð til baka um eina klukkustund.
Í skýrslu framkvæmdastjórnar
Evrópusambandsins til Evrópuþingsins og ráðherraráðsins
frá 25. apríl 1996 er fjallað um áhrif sumartíma,
meðal annars á orkunotkun, heilbrigði, vinnuaðstæður
og lífsstíl, landbúnað, umhverfisvernd, umferðaröryggi,
ferðamennsku og afþreyingariðnað. Athuganir framkvæmdastjórnarinnar
leiddu í ljós að engin meiri háttar vandamál
væru því samfara að viðhalda sumartíma
í Evrópusambandinu þó að til séu
þeir sem telja breytingar hafa óþægindi í
för með sér.
Helstu niðurstöður skýrslunnar
eru í fyrsta lagi hvað snertir orkunotkun að sumartíminn
leiðir almennt til nokkurs sparnaðar, í öðru lagi
að sumartími og tímabreytingar honum tengdar hafa engin
varanleg eða alvarleg áhrif á heilsu manna, í
þriðja lagi hefur sumartíminn engin neikvæð
áhrif á vinnuaðstæður, í fjórða
lagi hvað varðar lífsstíl þá hafa betri
birtuskilyrði áhrif á möguleika fólks til
að stunda útivist, í fimmta lagi hefur sumartíminn
engin neikvæð áhrif á flesta þætti
landbúnaðar og í sjötta lagi lagi leiddi rannsókn
á umferðaröryggi, sem gerð var í Bretlandi,
í ljós að á sumartíma er slysatíðni
almennt lægri en á vetrartíma og er það fyrst
og fremst rakið til aukinnar birtu á kvöldin. Þá
kom og í ljós að aukin birta síðla dags hefur
jákvæð áhrif á ferðamannaþjónustu.
Þá er í skýrslunni lögð áhersla
á samræmingu sumartíma í Evrópusambandinu
og bent á að hún sé sérstaklega brýn
varðandi samgöngur, fjarskipti og ferðamennsku.
Allar ályktanir sem dregnar verða af
skýrslunni benda til þess að kostir þess að
viðhalda sumartíma í Evrópusambandinu og nágrannalöndum
þess séu yfirgnæfandi.
Algengt er að forráðamenn íslenskra
fyrirtækja og aðrir sem þurfa að hafa samskipti við
Vestur-Evrópu yfir sumartímann kvarti undan því
að samskiptatíminn styttist mjög verulega við að
tímamismunurinn eykst úr einni klukkustund í tvær.
Mjög erfitt getur verið fyrir fólk að ná saman
í síma á þessum tíma. Fullyrða má
að mikill tími og fyrirhöfn mundi sparast í viðskiptum
við helstu viðskiptalöndin, eins og Danmörku, Noreg,
Svíþjóð, Þýskaland, Belgíu,
Holland og Frakkland, ef tímamismunurinn væri ávallt
ein klukkustund. Tveir þriðju hlutar vöruútflutnings
fara til ríkja ESB og EFTA og þaðan koma um þrír
fjórðu af öllum vöruinnflutningi. Jafnframt koma um
þrír fjórðu erlendra ferðamanna til Íslands
frá þessum ríkjum. Til viðbótar öllum
þeim samskiptum sem fylgja viðskiptum með vörur og þjónustu
við þessi helstu viðskiptalönd okkar eru margvísleg
önnur samskipti við þau, m.a. á sviði menningarmála.
Eins tíma munur allt árið milli Íslands og meginlands
Evrópu gerir samskiptin auðveldari og markvissari sem hefur
afar mikla þýðingu fyrir alla sem að þeim koma.
Einnig er mikilvægt fyrir flugsamgöngur
milli Íslands og Evrópu að hér á landi
verði tekinn upp sumartími til samræmis við önnur
Evrópulönd. Þá þarf ekki að breyta flugáætlunum
þegar tímabreytingar verða en því fylgir
jafnan töluverð fyrirhöfn og kostnaður. Enn fremur leiðir
sumartími til þess að flug til Evrópu frá
Keflavíkurflugvelli klukkan sjö á morgnana yrði
einum tíma síðar eins og á vetrum. Þetta
kemur sér vel fyrir farþega í morgunflugi til Evrópu
en nú er algengt umkvörtunarefni hversu snemma brottfarir eru
enda skapar það oft óþægindi fyrir farþega.
Ekki er óeðlilegt að ætla að farþegar í
Reykjavík þurfi að fara á fætur tveimur og
hálfum til þremur tímum fyrir brottför frá
Keflavík.
Upptaka sumartíma með þeim hætti
sem hér er lýst leiðir til þess að á
sumrin verður sólin hæst á lofti um klukkan hálfþrjú
á daginn á vesturhluta landsins. Þetta þýðir
að dagurinn er tekinn fyrr og vinnutíma lýkur fyrr en
á vetrum. Með þessu móti hefur almenningur meiri
möguleika á að njóta sólar og góðviðrisdaga
á sumrin. Þannig eru líkur til þess að hér
gæti skapast sérstök sumarstemning eins og gerist í
nágrannalöndum í Evrópu. Fólk hefði
mun betri tækifæri til þess að njóta útiveru
eftir að vinnudegi lýkur og þannig yrðu lifnaðarhættir
almennings heilbrigðari. Þetta hefur tvímælalaust
hvetjandi áhrif á viðskiptalíf, götulíf
og allt mannlíf á Íslandi á sumrin og ferðaþjónustan
nyti góðs af. Íþróttafólk hefði
einnig hag af sumartíma, jafnt keppnisfólk sem áhugamenn,
þar sem birtu nyti lengur fram á kvöld síðsumars
og snemma hausts. Sumartíminn kæmi sér t.d. vel fyrir
skipulagningu knattspyrnuleikja og golfáhugamenn gætu betur
stundað íþrótt sína. Ekki síst hefði
sumartími góð áhrif á mannlífið
á hinum fjölmörgu stöðum á landsbyggðinni
sem eru undir eða milli hárra fjalla. Þar hafa margir
takmarkaða möguleika til að njóta sumarsins því
að sólin hefur horfið af sjóndeildarhringnum þegar
vinnudeginum lýkur.
Því hefur stundum verið haldið
fram að fólk ætti sjálft að geta skipulagt
vinnu sína, hafið vinnu fyrr á morgnana og hætt
fyrr á daginn, til þess að bæta samskiptin við
Evrópu eða til þess að njóta sumarblíðunnar
að loknum vinnudegi. Þetta er hins vegar ekki svo einfalt þar
sem atvinnulífið er allt samtengt og hvert fyrirtæki miðar
opnunartíma sinn við önnur fyrirtæki. Enn fremur
er margvísleg þjónusta veitt á þeim tíma
sem miðast við almennan vinnudag, svo sem á dagheimilum
og leikskólum. Grunnskóli hefst líka víðast
hvar um áttaleytið á morgnana. Það kostar því
í flestum tilvikum of mikla röskun að breyta vinnutíma
einstaklinga, svo ekki sé talað um heilla fyrirtækja.
Sumartími tíðkast eins og fyrr
sagði í öllum helstu viðskiptalöndum okkar í
austri og vestri. Ísland er sér á báti hvað
þetta varðar og því hlýtur sú spurning
að vakna af hverju Íslendingar vilja skera sig úr einmitt
að þessu leyti. Rökin sem færð hafa verið
gegn sumartímanum hafa fyrst og fremst falist í að draga
fram kostnaðinn og fyrirhöfnina við að breyta klukkunni
tvisvar á ári. Vissulega kostar það ákveðna
fyrirhöfn en nágrannar okkar hafa talið hana léttvæga
miðað við ávinninginn af sumartímanum. Því
er einkennilegt að Íslendingar skuli búa
við þessa
sérstöðu og mál hlýtur að vera að
linni í því efni.
Eins og að framan er greint var samhljóða
frumvarp lagt fram á 120. löggjafarþingi. Frumvarpið
var sent fjölmörgum aðilum til umsagnar, m.a. einstökum
sveitarfélögum og samböndum sveitarfélaga sem öll
lýstu yfir eindregnum stuðningi við frumvarpið eða
gerðu engar athugasemdir við efni þess. Í umsögn
frá Íslenskri verslun kemur fram að það væri
til mikilla hagsbóta fyrir þann mikla fjölda inn- og
útflytjenda sem á dagleg viðskipti við helstu viðskiptalönd
okkar á meginlandi Evrópu ef klukkan yrði færð
fram um eina klukkustund eins og lagt er til í frumvarpinu. Þá
segir í umsögn Samskipa að meginhluti viðskipta fyrirtækisins
sé tengdur löndum innan EES og því væri
það fyrirtækinu til mikils hagræðis ef tímamismunur
milli Íslands og EES yrði sá sami allt árið
um kring. Sömu sjónarmið koma fram í umsögnum
Eimskipafélagsins og Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna
og í umsögn Verslunarráðs segir að með þeirri
breytingu sem frumvarpið felur í sér megi með lítilli
fyrirhöfn bæta samkeppnisstöðu íslensks atvinnulífs
á alþjóðavettvangi. Samband íslenskra veitingahúsa
og Flugleiðir lýsa einnig yfir stuðningi við frumvarpið
og vísa til þeirra röksemda sem fram koma í greinargerð.
Þá koma loks fram þær röksemdir frá
Knattspyrnusambandi Íslands að í fyrsta lagi sé
keppnistímabil íslenskra knattspyrnumanna það stutt
að það verði æ erfiðara að koma fyrir öllum
þeim leikjum sem þarf í öllum aldursflokkum frá
kl. 17–19, en tíminn takmarkist við lok vinnudags annars vegar
og hins vegar við birtuskilyrði, í öðru lagi væri
það tvímælalaust til bóta ef beinar sjónvarpsútsendingar
frá knattspyrnuleikjum gætu hafist klukkustund síðar
á deginum, í þriðja lagi væri til bóta,
vegna fjölda ferðalaga íslenskra knattspyrnuliða, ef
flug frá Íslandi væri klukkustund síðar
á morgnana og í fjórða lagi væri sambandið
í miklum samskiptum við önnur knattspyrnusambönd í
Evrópu, sem og UEFA og FIFA sem eru í Sviss, og væri
það til mikilla hagsbóta ef tími til samskipta
við þessa aðila ykist. Sambærileg sjónarmið
varðandi skipulag móta og æfinga koma fram í umsögn
Íþróttasambands Íslands.
Þegar samhljóða frumvarp var lagt
fram á 122. löggjafarþingi barst afar neikvæð
afstaða með bréfi frá geðdeild Landspítalans,
undirrituð af Júlíusi K. Björnssyni sálfræðingi
en meðfylgjandi var enn fremur umsögn sem hann hafði unnið
ásamt Björgu Þorleifsdóttur líffræðingi
og Helga Kristbjarnarsyni lækni. Er í umsögn þessari
mælt gegn frumvarpinu fyrst og fremst af þeim ástæðum
að það hafi slæm áhrif á svefn fólks
og enn fremur er í ítarlegu máli andmælt þeim
rökum sem sett eru fram í greinargerð frumvarpsins. Niðurstaða
umsagnarinnar er sú að það væri mikið glapræði
ef þessi breyting yrði samþykkt og að það
gæti verið heilsufarslegt stórslys þegar til langs
tíma er litið. Nú er það svo að ekki fylgja
þessari umsögn sérfræðinga á geðdeild
Landspítalans neinar samanburðarrannsóknir sem sýna
að geðheilsa þeirra sem búa við sumartíma
sé almennt lakari en Íslendinga sem búa ekki við
sumartíma. Enda hefur ekki frést af því að
sú sé reyndin. Þvert á móti má
halda því fram að auknir möguleikar almennings til
að nýta sér betur birtuna um vor og fram á haust
séu til þess fallnir að skapa betra mótvægi
gegn áhrifum skammdegisins sem ríkir hér á
norðurslóðum. Í þessu sambandi er rétt
að huga að því að vesturströnd Írlands
liggur á milli 9. og 11. gráðu vestlægrar lengdar
en austurströnd Íslands er á 14. lengdargráðu.
Írar hafa sumartíma og þeir sem búa á
vesturströndinni eru því í mjög svipaðri
stöðu gagnvart nýtingu birtunnar og Austfirðingar væru
ef Ísland fylgdi sama tímareikningi og Írland. Ekki
hafa borist neinar spurnir af því að geðheilsa íbúa
vesturstrandar Írlands sé sérstaklega slæm eða
að þar séu svefntruflanir meðal almennings meiri eða
heilsufar almennt verra en gengur og gerist. Þvert á móti
er mikill efnahagslegur uppgangur á vesturströnd Írlands
og þar hefur tekist mun betur að skapa ný störf og
laða að fólk en á Austurlandi, þrátt
fyrir sumartímann. Umsögn sérfræðinga geðdeildar
Landspítalans uppfyllir ekki þær kröfur sem gera
verður til þess sem sagt er í nafni vísindalegrar
þekkingar.
Upptaka sumartíma með þeim hætti
sem lýst er í frumvarpinu er því mikið hagsmunamál
almennings í landinu. Málið hefur víðtækan
stuðning meðal félagasamtaka og sveitarfélaga og
víst að mannlífið á Íslandi yrði
stórum betra ef það nær fram að ganga.
|