Hægt er að sækja Word Perfect útgáfu af skjalinu, sjá upplýsingar um uppsetningu á Netscape fyrir Word Perfect skjöl.

1993--94. -- 1063 ár frá stofnun Alþingis.
117. löggjafarþing. -- 435 . mál.
647. Tillaga til þingsályktun
ar

um sumartíma, skipan frídaga og orlofs.

Flm.: Vilhjálmur Egilsson, Árni R. Árnason, Einar K. Guðfinnsson,

Árni M. Mathiesen, Gísli S. Einarsson.

    Alþingi ályktar að fela ríkisstjórninni að skipa nefnd sem geri könnun á breytingu á tímareikningi, skipan frídaga og orlofs í því skyni að auka framleiðni í atvinnulífinu. Nefndin skal m.a. fjalla um hvort eftirfarandi breytingar séu skynsamlegar:
1.     að taka upp sumartíma á Íslandi,
2.     að flytja fimmtudagsfrídaga yfir á helgar,
3.     að gera að lagaskyldu að tiltekinn hluti orlofs sé ekki tekinn á hefðbundnum sumarleyfistíma.

Greinargerð.

    Ýmsir aðilar hafa sett fram hugmyndir og tillögur um sumartíma, flutning fimmtudagsfrídaga og vetrarorlof án þess að skipulega væri á þessum málum tekið af hálfu framkvæmdarvaldsins og löggjafarvaldsins. Með þessari þingsályktunartillögu er verið að hreyfa málinu þannig að það geti fengið eðlilega umfjöllun. Þetta er töluvert hagsmunamál fyrir atvinnulífið í landinu og margoft hefur verið kvartað undan því að núverandi skipan mála dragi úr framleiðni atvinnulífsins og veiki samkeppnishæfni þess.

Sumartími.
    Framkvæmdastjórn Evrópusambandsins hefur nú lagt fram tillögu um samræmdan sumartíma í aðildarríkjunum. Er miðað við það að sumartími hefjist klukkan eitt eftir miðnætti síðasta sunnudag í marsmánuði og er klukkan þá færð fram um eina klukkustund. Frá árinu 1997 er miðað við að sumartíminn endi klukkan eitt eftir miðnætti fjórða sunnudag í október og er klukkan þá færð til baka um eina klukkustund. Á árunum 1995 og 1996 mun sumartíminn enda síðasta sunnudag í september nema í Bretlandi og á Írlandi þar sem miðað er við fjórða sunnudag í október. Mikið hefur verið fjallað um sumartímann á vettvangi Evrópubandalagsins og er nú komin góð samstaða um að samræma hann.
    Þá vakna spurningar um gildi sumartíma fyrir Ísland. Mjög algengt er að forráðamenn fyrirtækja og aðrir sem þurfa að hafa samskipti við Vestur-Evrópu yfir sumartímann kvarti undan því að samskiptatíminn minnki mjög verulega við að tímamismunurinn aukist úr einni klukkustund í tvær. Mjög erfitt getur verið fyrir fólk að ná saman í síma á þessum tíma. Ástæðan er sú að þegar vinnustaðir opna hér á landi klukkan níu á morgnana er klukkan orðin ellefu í Vestur-Evrópu. Þá er oft mögulegt að ná í fólk í einn til tvo tíma eða þangað til Vestur-Evrópubúar taka sér hádegisverðarhlé. Þegar þeir koma aftur til vinnu er hádegisverðarhléið að hefjast hér og þegar við komum aftur til vinnu er stutt í að vinnudeginum sjálfum sé að ljúka í Vestur-Evrópu.
    Þetta er algeng lýsing á ástandinu á sumrin sem á við um stór viðskiptalönd eins og Danmörku, Noreg, Svíþjóð, Þýskaland, Belgíu, Holland og Frakkland. Fullyrða má að mikill tími og fyrirhöfn mundi sparast í viðskiptum við þessi lönd ef tímamismunurinn væri ávallt ein klukkustund.
    Enn fremur má nefna að nú þarf jafnan að breyta flugáætlunum þegar tímabreytingar verða. Það er allflókið, ekki síst vegna þess að sumartíminn hefur ekki verið samræmdur í Evrópu. Þegar sumartíminn hefur hins vegar verið samræmdur er hægt að halda sömu flugáætlunum ef sumartími er líka tekinn upp á Íslandi. Þetta sparar töluverða fyrirhöfn og kostnað.

    Ef tekinn er upp sumartími færist hið náttúrulega hádegi frá um hálftvö til um hálfþrjú á daginn. Þetta þýðir að í raun mundi þjóðin vakna fyrr á sumrin og byrja daginn fyrr. En það þýðir líka að sólarinnar nýtur lengur þegar fólk kemur úr vinnu og þá getur verið þokkalega hlýtt á sumardögum nokkuð fram eftir deginum. Þetta gefur því þjóðinni betra tækifæri til þess að njóta sumarsins og skapar án efa betri sumarstemningu með öllu sem því fylgir.
    Þá er rétt að geta þess að í greinargerð með frumvarpi, sem flutt var þegar núverandi lög um tímareikning voru sett (lög nr. 6/1968), kom fram að ein af meginforsendunum var að til stæði að leggja niður sumartíma í Evrópu. Það var og gert á tímabili en sumartími síðan tekinn upp aftur. Nú þegar stendur til að samræma sumartímann í öllum aðildarríkjum Evrópusambandsins er ástæða til að skoða málið á nýjan leik hér á landi.

Fimmtudagsfrídagar.
    Íslendingar taka þrjá fasta frídaga á fimmtudögum, skírdag, uppstigningardag og sumardaginn fyrsta. Að vísu kemur fyrir að skírdagur og sumardagurinn fyrsti falla saman. Skírdagurinn hefur þá sérstöðu í hópi fimmtudagsfrídaganna að falla inn í páskahelgina með föstudeginum langa og öðrum í páskum. En hinir tveir, uppstigningardagur og sumardagurinn fyrsti, falla á fimmtudaga án þess að frídagur sé á undan eða á eftir.
    Þetta fyrirkomulag á Íslandi er nokkuð sérstakt og skapar erfiðleika í atvinnulífi. Frídagarnir koma báðir í apríl eða í maí og slíta sundur vinnuvikuna. Þetta skapar óhagræði í framleiðslu og á ýmsum vinnustöðum vill brenna við að vinnuvikan verði í raun varla nema þrír dagar. Því hefur oft vaknað sú spurning hvort ekki sé heppilegt að flytja fimmtudagsfrídagana að helgum og jafnvel taka þá á öðrum tíma. Um þetta hefur nokkrum sinnum verið rætt í kjarasamningum og a.m.k. einu sinni voru aðilar vinnumarkaðarins mjög nálægt því að gera sameiginlega tillögu um flutning a.m.k. annars þessara daga sem átti að vera liður í niðurstöðu samninganna.
    Ætla má að flutningur uppstigningardags að helgi sé viðkvæmari en flutningur sumardagsins fyrsta þar sem uppstigningardagur er einn af helgidögum þjóðkirkjunnar. Því liggur beinna við að kanna hvort ekki sé heppilegra að flytja sumardaginn fyrsta til, annaðhvort til föstudags eða mánudags næstu helgi á eftir. Enn fremur hefur komið fram það sjónarmið að æskilegt sé að flytja sumardaginn fyrsta frá þriðja fimmtudegi í apríl yfir á sumarið, t.d. júní- eða júlímánuð. Ástæðan er sú að páskar og hvítasunna gera það að verkum að frídagar eru allþéttir á þessum tíma ársins. Vel mætti hugsa sér að taka upp frísumardag um fyrstu eða aðra helgi í júlí. Jafnvel gæti verið unnt að tengja daginn til skiptis við 17. júní eða sjómannadaginn til þess að gera langar helgar þannig að til yrði aukafrídagur á mánudegi eða föstudegi þegar 17. júní fellur á laugardag eða sunnudag en annars yrði frídagurinn fyrsta mánudag í júní. Möguleikarnir eru ýmsir og er hægt að koma þessum degi fyrir þannig að hann komi bæði betur út fyrir almenning og falli betur að þörfum atvinnulífsins.

Vetrarorlof.
    Mikið hefur verið rætt um vetrarorlof á vettvangi aðila vinnumarkaðarins, ekki síst eftir að sú regla var tekin upp með bráðabirgðalögum á árinu 1982 að orlof skyldi teljast tveir dagar fyrir hvern unninn mánuð en þá lengdist orlof almennt úr 20 dögum í 24. Hið langa sumarfrí skapar vandamál í atvinnulífinu þar sem starfsemi margra fyrirtækja lamast. Þess vegna er æskilegt að gera rækilega úttekt á því hvort ekki sé skynsamlegt að setja ákvæði í lögin um orlof (lög nr. 30/1987) að tiltekinn lágmarkshluti orlofs skuli tekinn utan sumarleyfistímans frá 2. maí til 15. september.
    Hugmyndin um vetrarorlof er ekki eingöngu til þess fallin að jafna orlofstöku út á árið í því skyni að auðvelda fyrirtækjum almennt starfsemi sína. Ekki síður getur þetta fyrirkomulag haft mikla þýðingu fyrir innlenda ferðaþjónustu þar sem það hvetur Íslendinga til aukinna ferðalaga á vetrum um eigið land. Hér má m.a. nefna tillögur um að gefa almennt frí í skólum í eina viku á vetrum til þess að fjölskyldufólk geti þá notið útivistar með börnum sínum.